– Sa mirë që në vend të urrejtjes, fyerjes, dhunës të dhurojmë lule miqësie- më është shprehur disa herë.
-“Kush e thirri Doruntinën”, regjisori Sotiris Akzaqis e solli në variantin e Ismail Kadaresë që mua më pëlqeu shumë.
– Aktrimi është drita e syve të mi që më ka mbajtur gjallë, më ka frymëzuar, më ka lidhur me popullin tim, me Atdheun tim.
– Në këtë 91-vjetor i ndihem borxhlie gjithë popullit shqiptar që më ka duatrokitur dhe më ka dhënë forcë edhe në ditët më të vështira.
– Ëndrën time në sirtar ma realizoi regjisori Kristaq Dhamo, madje në një rol negative, e pabesueshme.
– Me filmat “Vitet e para” dhe “Gjurmët“ Kristaq Dhamua më hapi rrugën e bukur të filmit dhe më bëri të fluturoja në qiellin e shtatë
– Ëndrra ime dhe pengu i Mihal Luarasit ka qenë të ngjisnim së bashku në skenë “Elektrën” e Sofokliut.
– Elektrën e Sofokliut, e realizova me regjisorin e madh grek, Dhimitër Mavriqo.
Ekskluzive për “Telegraf”
Nga Albert Z. ZHOLI
Më 2 prill 2025 “Nderi i Kombit” Margarita Xhepa mbushi plot 91-vjet. Pra afron në një shekull jetë me mendje të freskët dhe plot miq e mikesha nga të katër anët e botës. Personalisht kam rreth 30 vjet miqësi pra tre dekada dhe kam zhvilluar 21 intervista. Shtëpia e saj është bërë pjesë e jetës sime, pasi jo vetëm aty kam zhvilluar shumë biseda dhe kam ngrënë nga gatimet e saj të shijshme, por aty kam shoqëruar me qindra emigrant që kanë dashur ta takojnë. Kam miqësi me shumë artistë por miqësia me Margaritën është shumë e veçantë pasi, ajo gjithmonë të prêt me buzëqeshje dhe kurrë nuk thotë fjalën e keqe. Mund të them se është nga njerëzit e rrallë në këtë botë që goja i lëshon mjaltë. Edhe ndonjë keqdashësie të x ajo e anashkalon me buzëqeshje. Me të kam shkuar në Vlorë, Gjirokastër, Tepelenë, Përmet, Durrës, Lezhë, Shkodër etj dhe rruga me këtë aktore të rrallë të skenës më është dukur tepër e shkurtër e them këtë pasi ajo ka shumë kujtime në jetë. Ka kujtime, sepse ajo s’ka lënë vend të Shqipërisë pa xhiruar, apo pa dalë në skenat e teatrove të qyteteve shqiptare. Bisedat me të janë një informacion, që kurrsesi s’mund t’i gjesh në literaturat e aktrimit pasi ato janë pasuri e saj vetiake, janë eksperienca e saj e jetës duke xhiruar, apo aktruar direkt në skenë. Pastaj ajo ka një enciklopedi në mendje pasi takimet e saj me të gjitha shtresat e shoqërisë e kanë bërë që të akumulojë dhe të sistemojë në arkivin e memorjes së saj të rrallë, ngjarje situate, skena, ndodhi, dialog, histori që nuk i gjen në asnjë literaturë. Në çdo bisedë me të mëson diçka të re që të jep një dritare në jetë. Me të mund të flasësh për historinë, gjeografinë, aktrimin, pikturën, socialogjinë, filozofinë etj., por vetëm për politikë mos e pyet. Me politikën tregohet e rezervuar. Nuk do kurrsesi të flasë për partitë politike, apo për simpatitë për politikanët. Politika më e mirë për mua është dashuria për atdheun, teatrin, sheshet e xhirimit, dashuria që kam për popullin tim. Çdo ngjarje kronike e bën sentimentale pasi shpirti artistit do vetëm ngjarje dhe situate të bukura. Sa mirë që në vend të urrejtjes, fyerjes, dhunës të dhurojmë lule miqësie- më është shprehur disa herë.
E tillë është Margarita jonë, një Margaritar me vlera të larta njerëzore. Koha sa më shumë ecën aq më shumë e lartëson portretin e saj tek të gjithë bashkëkombësit. Por nuk mund të rri pa thënë se nga afër e kam njohur ku ka luajtur në Greqi filmin “Mirupafshim”. Që pas asaj njohjeje me të jam takuar shpeshherë dhe kam bërë disa intervista. Ajo që kam vënë re në punën, sjelljen dhe aktivitetin e saj është se “Nderi Kombit” është e thjeshtë, korrekte, e dashur, largpamëse, vizionare, punëtore, e palodhur dhe e kudo ndodhur. Në role, në sheshet e xhirimit apo në skenat e teatrit ajo tjetërsohet, ajo hyn në brendësi të personazhit dhe e zbërthen atë me detaje. Ajo nuk mundohet të bëjë zhurmë me rolet as të bëjë heroinën, përkundrazi do të përcjellë tek shikuesi, vërtetësinë e figurës së personazhit. Mund të flas gjatë për këtë ikonë të aktrimit shqiptar, por nuk dua t’i rezauroj të gjitha sot. Kam shumë për të folur për të. Kam shumë biseda që i kam inçizuar tinëz gjatë udhëtimeve, por që dua t’i përcjell në raste specifike. Kryesore është që në këtë 91-vjetor ajo dhe pse paksa e pamundur di të përcjell mesazhe mirësie, bashkimi, paqeje, urtësie. Dhe këto mesazhe mund t’i përcjell vetëm një artiste e madhe si Margarita. Ajo është një lule e freskët në çdo stinë ashtu si ka dhe emrin.
-Kaloi edhe një vit. Telefoni juaj nuk pushon. Urime pafund. Zilja e derës po ashtu. Si e priti këtë 91-vjetor Margarita?
Koha bën të vetën, por mes kaq njerëzve të dashur, mes familjes sime të madhe, mes mesazheve pafund nga gjithë bota mund të them se këtë ditë u rinova. Thjesht po e them me sinqeritetin e një nëne, me sinqeritetin e një gruaje të lidhur me punën se, sa më shumë më ikën mosha, aq më shumë mendimet më shkojnë tek skena e teatrit, tek sheshet e xhirimit me aktivitete kulturore. Eh këtë vit kam qenë paksa larg tyre. Nuk kam qenë aq aktive si vite më parë që nuk përtoja të shkoja në çdo aktivitet nga Konispoli në Vermosh. Dua t’i shmang problemet shëndetësore, t’i mënjanoj, pasi arti më largon dhimbjet, hallet, problemet dhe më afron me njerëzit, me ata që i dua dhe më duan. Edhe në këtë moshë kurrë nuk kam larguar role apo aktivitete veçse në raste shumë të veçanta kur mundësitë ishin të pamundura. Skena, sheshet e xhirimit për mëse 72 vjet kanë qenë jeta ime, e kaluara, e tashmja dhe e ardhmja ime. Aktrimi është drita e syve të mi që më ka mbajtur gjallë, më ka frymëzuar, më ka lidhur me popullin tim, me Atdheun tim. Në këtë 91-vjetor i ndihem borxhlie gjithë popullit shqiptar që më ka duartrokitur dhe më ka dhënë forcë në tërë jetën time artistike. Pa këtë popull të jashtzakonshëm, edhe unë nuk do isha këtu ku jam. Unë ndjehem mirë mes fëmijëve, nipërve, mbesave, të afërmve, miqve dhe shokëve. Ndihem mirë se jam rrethuar me dashuri dhe respekt. Kjo ka bërë që ta mposht moshën pasi dhe pse s’kam qenë në lëvizje, jam me zemër në aktivitete, jam mes librit dhe dëshirës për të qenë në korent të çdo gjëje. Jam një nënë e lumtur- e lumtur. Kam rritur tre fëmijë, me shumë mundim, për shkak të profesionit im. Gjithsesi, si çdo nënë ndjehem e lumtur, sepse mundimi nuk më shkoi dëm, pasi fëmijët e mi janë bërë të zotë për veten dhe shoqërinë, duke qenë vetvetja. Në këto kohë mendoj shumë për fëmijërinë time. Gjithmonë e kujtoj fëmijërinë time. Nëse nuk kujton nga vjen asnjëherë nuk ecën para. Duhet ta them se ishte një fëmijëri e vështirë, por e bukur. E vështirë pasi ishim një familje e varfër, një familje tradicionale. Ishin vitet e para të çlirimit dhe varfëria ishte në çdo familje. Nuk ngopnim barkun me bukë, por kishim një dëshirë të madhe për dije, për arsim. Prindërit nuk na pengonin në rrugën tonë dhe pse nuk kishin mundësi financiare të na plotësonin dëshirat. Por ne kishim një harmoni të madhe në familje që nuk e ndienim shumë varfërinë. Kishim një dashuri për njeri tjetrin që ndanim dhe kafshatën e gojës. Nuk i mendonim kërkesat e fëmijëve të sotëm, nuk kishim kërkesa, por kishim etje për dituri, ky ishte ndryshimi. Prindërit në atë kohë ishin shumë fanatik. Por unë kam pasur fat. Mund të them se kisha dëshirë të bëhesha aktore, por dhe strukesha brenda dëshirës. Ishin vitet e para pas çlirimit dhe emancipimi nuk ishte si sot. Në atë kohë e vështirë që femra të largohej nga familja apo të realizonte dëshira jashtë dëshirave familjare, por ishte mirësia e prindërve të mi që nuk më penguan. Kur unë bëra kërkesën time ata e përkrahën. U jam mirënjohëse gjithë jetën. Në atë kohë rrallë ndodhte që prindërit të përkrahnin çdo dëshirë të fëmijëve. Nuk ishte kjo liri, ky emancipim, ky nivel jetësor. Por unë kisha ëndrra, dëshira, kisha synime dhe prindërit nuk me ndalën.
– Pra rreth 72-vjet në skenë dhe në sheshet e xhirimit. Nëse I referohemi filmit në kinematografi kush ju afroi për herë të parë?
Në vegjëli sa herë mundesha nuk lija film pa parë. Magjia e tij më mbërthente. Më dukej gjithçka hynore, e pabesueshme, e parealizueshme. Si dilnin ato figura në ekran që na magjepsnin. Gjithmonë nëse mund të mblidhja ndonjë qindarkë e mblidhja për të parë një film. Gjithmonë para se të flija ëndëroja se a mund të bëhesha një ditë artiste. Ëndrra të mëdha. Por thosha me vete do mbeten vetëm në sirtarin e ëndrrave të mia. Por koha bëri të vetën…Erdhi një ditë. Një ditë që më zbukuroi jetën. Po, atë moment se harroj kurrë. Ka qenë regjisori i talentuar Kristaq Dhamo ai që më afroi. Dhamo mbetet një personalitet i padiskutueshëm në kinematografinë shqiptare, dhe ai më ka dhënë mësimet e para se si të lëviz, si të veproj, si të ndërroj mimikë se si të eci, si të dialogoj. Dhe di si është puna? Dhamo më besoi një rol negativ. E kuptoni një rol negativ mua që nuk më shkon për shtat. Në gjithë jetën time dy role ose tre, pra pak shumë pak, por Dhamo më futi në botën e bukur të filmit. Më vonë me këtë regjisor fjalëpakë dhe punë shumë kam qenë në dy filma “Vitet e para” dhe “Gjurmët“. Dhamua më hapi rrugën e bukur të filmit dhe unë më pas isha në shumë filma. Më çoi në qiellin e shtatë. Ja di për nder këtij njeriu të shkëlqyer. 
Sigurisht që në skenë dhe në sheshet e xhirimit ka situate, dëshira, pengje, makthe, por edhe dëshira pafund. Të qëndrojmë tek pengjet….
Aktori sa herë realizon një peng, pastaj i lind një peng tjetër. Jeta e aktorit vetë është një peng në shërbim të artit. Pra me një fjalë aktori ka dhe do të ketë gjithmonë pengje. Jeta e aktorit në vetvete është një peng ndaj kulmit të artit. Me qenë e sinqertë kur isha e re, regjisori Mihal Luarasi ka pasur gjithmonë dëshirë të ngjiste në skenë “Elektrën” e Sofokliut. Kur e dëgjova për herë të parë që mund të realizohej në atë kohë trupi m’u drithërua. Sa dëshirë kisha ta realizoja. Sa dëshirë kisha të isha në atë kohë një Elektra shqiptare. Me thënë të drejtën e shikoja në ëndërr, por kurrë nuk u realizua në atë kohë pasi në radhë të parë nuk ishin pjekur kushtet teknike. Ishte një realizim i vështirë për kohën. Mungonin shumë gjëra. Ndaj ngeli ëndërr për mua dhe për regjisorin e madh Mihal Luarasi që sot nuk jeton. Këto fjalë le të jenë një homazh për të, për atë regjisor plot talent dhe plot mirësi. Por vitet rrodhën dhe koha bëri të vetën, Si duket vjen një dit që dhe ëndrrat realizohen. Kështu para 15- vjetësh në moshën time të pjekurisë arrita të interpretoj mbretëreshën e Trojës, Ekubën. Këtë rol ma besoi regjisori grek, i talentuar grek Vangjelis Theodhopulos, dhe e interpretova për herë të parë në teatrin “Melina Merkuri” në Athinë. Ky teatër është ndër më të mirët në Athinë. Ai rol më la pa gjumë, më hapi telashe, më hapi probleme për ta arrirë. Punova shumë. Por edhe u shpërbleva pasi për atë rol kam pasur shumë vlerësime nga kritika, regjisorë e aktorë grekë dhe kam marrë 3 çmime. Por, pengje ka njeriu, por unë besoj se do t’i realizoj.
Kush të ndihmoi më shumë në rrugën e skenës?
Ish bashkëshorti im që nuk jeton më, i ndritët shpirti aty ku është. E them me plot gojën që e quaj veten një grua me fat, që kam pasur një bashkëshort artist si Xhavid Xhepa. Jo vetëm për mua por ai për gjithë Tiranën dhe më tej mbetet një aktor, këngëtar, bashkëshort dhe një shok i mirë pune. Ai burrë plot gjallëri më ka dhënë shumë në jetë, familje të bukur, lumturi familjare. Një grua kur ka një burër të tillë në krah edhe punën e ka më të lehtë dhe në punë bën mrekullira.
-Në sistemin monisk kishte shumë teatro në qytete pa diskutuar Tiranën por realizoheshin dhe shumë filma artsitik dhe dokumentarë. Në atë system bëtë emër në demokraci realziouat role që nuk mund të luheshin në atë system. Ka një fijë ndarëse mes dy sistemeve për artin, teatrin, filmin?
Sigurisht sistemi monist i dha rëndësi kulturës, por dhe kishte disa korrniza. Ndoshta nga ai system kishit dhe pengje. Por a i keni realizuar tanimë?
Në atë sistem dolën shumë korifej të artit skenik dhe në kinematografi. Dolën shumë sa mund të them se ishte koha e të mëdhenjve. Për atë sistem jo çdo gjë duhet hedhur poshtë. Punonim shumë, ishim shumë idealistë, kërkonim shumë ndaj njeri-tjetrit dhe kishim një dashuri të madhe për punën. Punonim për të bërë art, për të lënë gjurmë, ana materiale në atë kohë ishte e papërfillshme. Ngelëm të varfër, por bëmë art që ka lënë gjurmë. Regjimet kalojnë arti mbetet. Por edhe pse në kontroll, artistët tanë të mëdhenj kanë bërë art. Ne ishim më shumë idealistë se materialistë ndaj dhe sot jemi të varfër. e bënim punën me dashuri e nuk mendonim se sa para do të merrnin në fund të shfaqjes. Dua të theksoj se çdo system ka anët pozitive dhe negative. Në atë system kishte shumë demagogji, kishte edhe korrniza të ngushta, por arti vlerësohej. Artisti vlerësohej. Ndaj them kisha pengje dhe pse dyert i kisha të hapura kudo. Në atë sistem kisha peng dhe ëndërr antikitetin. Doja të luaja role të asaj periudhe të ndritur. Në demokraci kam luajtur një rol tepër interesant, Elektrën e Sofokliut, të cilin e vuri në skenë regjisori i madh grek, Dhimitër Mavriqo. Por jam ftuar edhe nga një tjetër regjisor i madh grek Sotiris Akzaqis. Më thirri për të luajtur një dramë. Një dramë që, me të vërtetë, nuk e prisja kurrë që ta sillte në skenë një regjisor grek. Është pikërisht drama “Kush e thirri Doruntinën”, ajo që më befasoi pasi e vendosi në skenë ky regjisor i talentuar. Regjisori Sotiris Akzaqis po sillte një frymë të re në skenën teatrale. Ai kishte lexuar të përkthyer në greqisht “Kush e solli Doruntinën”, të shkrimtarit të madh, Ismail Kadare, legjendë e shkruar në të gjitha vendet e Ballkanit, sipas mënyrës së tyre. Kanë afërsisht të njëjtën fabulë, personazhe, por në këndvështrime të ndryshme. Secili shkrimtar e ka përcjellë sipas karakteristikave, gojëdhënave, veçorive të vendit të vet, por me emra të ndryshëm personazhesh. Ndoshta, regjisori grek i kishte lexuar të gjitha variantet dhe si më të mundshmin më të realizueshmin, më të arrirë artistikisht, ka marrë variantin e shkrimtarit tonë të madh, Ismail Kadare. Por, mbi të gjitha, me regjisorin tjetër grek, Vangjelis Theodhoropulos, kam luajtur në dramën “Trojanët” që e humbën mbretëreshën e Trojës, rol që e kisha ëndërr. Këtu luajta rolin e Ekubës, rol që vinte tamam në moshën time. Roli ishte brenda dramaticitetit dhe potencës time dhe duke thënë me modesti, në Greqi, për këtë rol kam marrë vlerësime që nuk i prisja kurrë. Kritikët grekë theksuan në dy gazeta: “Margarita Xhepa nga Tirana, na solli Katina Paksinu”. Katina është një ndër aktoret më të mëdha greke – së bashku me Milena Mërkuri dhe Irene Papas – që ka luajtur më bukur nga të gjitha rolin e Ekubës, mbretëreshës së Trojës. Madje, një kritik shkruante “Zëri i Margarita Xhepës shkërmoqi teatrin e Melina Mërkurit”. Me këtë vlerësim ndihem mirë, pasi Katina ka luajtur rolin më të bukur të Ekubës në Greqi. Por ajo ka mbi 25 vjet që ka vdekur dhe grekët thanë, na kujtove Katina Paksinu. Me këtë pjesë të sjellë nga antikiteti, që m’u besua nga Vangjeli Theodhoropulos, plotësova një ëndërr timen. Ishte rol i jashtzakonshëm, i cili mbante brenda vetes gjithë dhimbjen e Trojës. Atë mund ta vlerësoj edhe si një nga rolet më angazhues. U përfshiva kaq shumë në të, sa mbaj mend se edhe gjumin e braktisa. Për këtë rol, nga revista “Kult”, mora çmimin e atij viti. Nga kryetari i bashkisë, mora çmimin për rolin më të mirë të vitit.
Për rolin tuaj më të bukur ka shumë përcaktime. Kam ndjekur shumë kritikë arti, apo kolegë dhe thonë që roli më i bukur i Margaritës mbetet Ekuba tek “Trojanët” e Euripidit, mendimi juaj?
Por artisti si ndan rolet. Rolet për artistin janë si fëmijët. Por kur më përmend mendimin e artistëve të tjerë, apo regjisorëve edhe unë them që ka qenë një rol i spikatur. E pata ëndërruar këtë rol. Koha bëri të vetën. Në këtë dramë kam luajtur me aktorë të zëshëm të Teatrit Kombëtar, Luiza Xhuvani, Rajmonda Bulku, Guljelm Radoja, Neritan Licaj dhe Arben Dërhemi. Ishte një rol i veçantë. Ekuba! Fjalëpakë, modeste, e thjeshtë. Ekub! Së pari mbretëreshë, më pas nënë e lumtur, pas kësaj e hidhëruar dhe e përvuajtur. Ekuba mbetet Ekubë. Tashmë kjo dramë u filmua nga regjisori i talentuar Ilir Bega që më krijoi një ndjesi të bukur.